Λοιπόν, δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον ότι η Βρετανία βγαίνει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στις 31 Ιανουαρίου. Όμως το βασίλειο που θα βγει τότε δεν θα είναι πραγματικά ηνωμένο· οι Άγγλοι εθνικιστές θα βγάλουν εκτός ΕΕ την Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία πάρα τη θέλησή τους. Κι ούτε το Λονδίνο δεν θέλει να βγει. Είμαι κι εγώ ένας από αυτά τα περίπου 16 εκατομμύρια ανθρώπους που ψήφισαν το 2016 υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ένωση. Όσα έχουν συμβεί μετά, μοιάζουν ακόμη σαν τρελό εφιάλτη. Αλλά οι υποστηρικτές του Remain, της «παραμονής» ηττηθήκαμε: στο δημοψήφισμα το ίδιο και μετά, σε δυο γενικές εκλογές. Σίγουρα θα βγει η πατρίδα μου.
Βεβαίως, πολλές αποφάσεις μένει ακόμα να ληφθούν. Τον Φεβρουάριο, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στο ΗΒ και την ΕΕ. Θα ξεκινήσουν επίσης οι διαπραγματεύσεις για το εμπόριο και με άλλα κράτη, αλλά με μικρότερη ταχύτητα. Πολλά λέγονται για τη δυναμική αυτών των άλλων συμφωνιών, αλλά η πιο σημαντική είναι η συμφωνία με την ΕΕ. Σε αυτή, η βρετανική κυβέρνηση έχει δυστυχώς εξωπραγματικούς, αντιφατικούς σκοπούς, και η προθεσμία για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων είναι απίθανη. Ο δρόμος προς τη συμφωνία θα είναι δύσκολος και γεμάτος στροφές, και μπορεί τελικά να υποβάλει σε δοκιμασία τη μεγάλη πλειοψηφία του πρωθυπουργού στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Ακόμη και πιο αβέβαιο είναι το μεγαλύτερο θέμα της θέσης της Βρετανίας στον κόσμο και των μελλοντικών της σχέσεων. Η Βρετανία, προφανώς, δεν έχει πια διεθνή στρατηγική, μόνο ένα σύνθημα: Global Britain «Παγκόσμια Βρετανία». Ουδείς ξέρει τι σημαίνει αυτό το σύνθημα. Η νύξη της ιμπεριαλιστικής νοσταλγίας δεν είναι ευχάριστη. Και μετά από το φιάσκο του Ιράκ και της Λιβύης, ο φιλελεύθερος παρεμβατισμός πέθανε έναν, επί το πλείστο, επάξιο θάνατο. (Το πτώμα του το έθαψε το 2013 η Βουλή των Κοινοτήτων, όταν ψήφισε κατά της προτεινόμενης δράσης στη Συρία.)
Κατά την άποψή μου, το ΗΒ έχει τρεις βασικές επιλογές σε ό,τι αφορά την εξωτερική του πολιτική. Μπορεί να αποφασίσει να αποσυρθεί σε αυτοεπιβληθείσα απομόνωση, με την κυβέρνηση να εστιάζει στην εσωτερική ατζέντα και στην προσπάθειά της να διατηρήσει την ένωση των τεσσάρων εθνών. Σε αυτή την περίπτωση, η εξωτερική πολιτική της χώρας θα είναι απλώς μια διεκπεραιωτική υπόθεση εξυπηρέτησης υπαρχουσών σχέσεων και αντίδρασης σε γεγονότα. Εννοείται ότι αυτό θα ήταν δημοφιλές με πολλούς ψηφοφόρους. Και μπορεί να γίνει αναπόφευκτα και θέση της βρετανικής κυβέρνησης, αν βρεθεί να ασχολείται με αλλεπάλληλες κρίσεις και εθνικιστικά αιτήματα από τα έθνη του βασιλείου.
Ή μπορεί η χώρα να προσπαθήσει μια ιδεαλιστική και αρκετά δραστήρια εξωτερική πολιτική, με βάση τις τρέχουσές της συμμαχίες (ιδίως το ΝΑΤΟ), τη συλλογική δράση για να προστατευτεί ο πλανήτης από την κατάσταση κλιματικής έκτακτης ανάγκης, και τη διάδοση των αξιών της: της φιλελεύθερης δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των καθολικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αυτό θα ήταν μια παραδοσιακή προσέγγιση, διατηρώντας τη δυνατή σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά δεν είναι καθόλου σαφές ότι μια τέτοια πολιτική θα είχε τη γενική στήριξη στο κυβερνών κόμμα.
Μια τρίτη (κατά την γνώμη μου, δυσάρεστη) πιθανότητα θα μπορούσε να είναι μια τυχοδιωκτική εξωτερική πολιτική, με μια δόση οπορτουνισμού και μια δόση ρεαλπολιτίκ, σύμφωνα με την οποία εξερευνώνται καινούργιες μορφές συναλλακτικής συνεργασίας, βασισμένης στο εμπόριο και όχι στις αξίες. Εάν η κυβέρνηση του Τζόνσον πάει σε αυτή την κατεύθυνση, θα προσπαθήσει προ παντός να κερδίσει την εύνοια των ΗΠΑ του Τραμπ, αλλά και της Κίνας, της Ινδίας και των αραβικών κρατών. Ίσως ακόμη και η Ρωσία ή η Τουρκία να θεωρηθούν με καινούργιους τρόπους. Μια τέτοια προσέγγιση θα εγκυμονούσε κινδύνους για τους Βρετανούς υποστηρικτές των καθολικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και της βιώσιμης ανάπτυξης. Θα αντισταθεί ο Τζόνσον, π.χ., στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει τον προϋπολογισμό εξωτερικής βοήθειας για τους πολιτικούς του στόχους; Αμφιβάλλω.
Οποιεσδήποτε στρατηγικές επιλογές κι αν προσπαθήσει να κάνει η κυβέρνηση, η πιθανή πραγματικότητα θα είναι μειωμένη επιρροή και το φορτίο καινούργιων, απρόβλεπτων προκλήσεων. Παρότι έχουμε μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μια αρκετά μεγάλη οικονομία και τις στρατιωτικές δυνατότητες μιας μεσαίου μεγέθους δύναμης, είναι δυνατόν το ΗΒ, μόνο του, να πιεστεί από μεγαλύτερες δυνάμεις: κάποιες από τις οποίες μπορεί να δοκιμάσουν προκλητικές τακτικές.
Κατά την άποψή μου, η Βρετανία θα συνεχιστεί να χρειάζεται την πραγματική και βαθιά φιλία με όλους όσοι μοιράζονται τις αξίες μας, συμπεριλαμβανομένων των κρατών-μελών και θεσμών της ΕΕ. Εδώ και μερικά χρόνια, το πολιτικό μας προσωπικό έχει σχεδόν εγκαταλείψει τη δημιουργία προσωπικών και θεσμικών μακροπρόθεσμων σχέσεων με τους εταίρους μας διεθνώς. Γενικά, αυτό το έργο πέφτει πλέον στην κοινωνία των πολιτών μας, στα πανεπιστήμιά μας, στις δεξαμενές σκέψης μας, στις επιχειρήσεις μας και τους πολιτιστικούς μας παίκτες. Στα επόμενα χρόνια, εμείς που ενεργούμε έξω από την κυβέρνηση θα πρέπει να ενισχύσουμε τις δικές μας προσπάθειες. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να προσέξουμε τις σχέσεις με μικρότερα, καθώς και με μεγαλύτερα, κράτη. Η Ελλάδα και το ΗΒ έχουν μακρά και πολύπλευρη κοινή ιστορία , και, ως ναυτιλιακά κράτη με νησιώτικα εδάφη, έχουν παρόμοιες προοπτικές σε πολλά σημαντικά θέματα. Ο μεγάλος αριθμός Ελλήνων που δουλεύουν και σπουδάζουν στο ΗΒ αποτελούν άλλο σημείο επαφής. Στις 7 Φεβρουαρίου, θα μιλήσω στην Αθήνα στα ελληνικά για τον Αγγλοελληνισμό και τον ρόλο που παίζει ο πολιτισμός στη διάδοση φίλιας και αμοιβαίας συνεννόησης μεταξύ Βρετανίας και Ελλάδας. Μπορείτε να βρείτε όλα τα στοιχεία εδώ. Θα χαρώ πολύ να σας δω!
Τζων
Λονδίνο, ΗΒ
